مجمع عمومی صندوق حمایت وکلای دادگستری روز پنجشنبه ۲۹ تیر ماه جاری برگزار خواهد شد و طی آن هیئت مدیره جدید این صندوق به مدت ۳ سال انتخاب میگردند. از این رو نگاهی خواهیم داشت به تاریخچه و سیر تحول صندوق حمایت وکلای دادگستری.
• صندوقی برای حمایت از وکلا
تیر ماه سال ١٣۴١ توسط وزیر وقت دادگستری با تصویب آئین نامه تعرفه حق الوکاله و هزینه سفر وکلای دادگستری، نخستین گام در جهت ایجاد صندوقی به منظور حمایت از وکلای دادگستری برداشته شد.
در ماده (١٢) آئین نامه مذکور، وکلا باید موقع پرداخت مالیات معادل نصف آنچه را بابت مالیات میپردازند برای صندوق تعاون وکلا به حسابداری دادگستری بپردازند که در پایان هر ماه به کانون وکلای دادگستری پرداخت شود. طرز مصرف وجوه صندوق تعاون موکول به تنظیم آئین نامه ای شد که توسط کانون وکلای دادگستری تنظیم شود و به تصویب وزارت دادگستری برسد.
۶ سال بعد آئین نامه مورد بحث تهیه و تصویب شد. اداره امور صندوق به هیئت امنا مرکب از ٧ نفر وکلای دادگستری مقیم مرکز سپرده شد و بعلاوه٢ تن نیز به عنوان بازرسان انتخاب شدند. تعهدات صندوق پرداخت مساعده به معلولین و وکلای بیمار بود تحت شرایط خاص و باید وجوه پرداختی مسترد می شد، اما مقرری تأمین بطور ماهانه قابل پرداخت بود که از جمله شرایط برقراری آن قبول عضویت صندوق و حداقل بیش از پانزده سال پرداخت حق عضویت مقرر بود.
قانون تشکیل صندوق تعاون وکلا و تأمین هزینه های کانون وکلای دادگستری مصوب ۱۳۵۰/۲/۱۴ جایگزین آئین نامه مذکور شد، وظیفه این صندوق کمک به وکلای دادگستری و کارگشایان در زمان پیری، از کارافتادگی و کمک به بازماندگان آنان بود و همچنین پرداخت مساعده به وکلای بیمار، بهره گیری از این کمک و مساعده چندان سهل نبود و مورد استقبال قرار نگرفت.
در حالیکه در زمان تصویب این قانون، کارکنان کشوری و نیروهای مسلح، کارگران و کارمندان بخشهای غیردولتی همگی از حق استفاده از حقوق بازنشستگی، از کارافتادگی و بازماندگان آنان از حقوق وظیفه یا مستمری برخوردار بودند، پرداخت کمک و یا مساعده به وکلای دادگستری، آن هم در شرایط خاص قابل توجیه و منطقی به نظر نمی رسید.
در سالهای اولیه دهه ١٣۵٠ پیشکسوتان امور وکالت در صدد برآمدند، امکانات قانونی لازم برای برخورداری وکلا از حقوق بازنشستگی و … فراهم گردد، همانند سایر اقشار. تلاشها منجر به تصویب قانون تشکیل صندوق حمایت وکلا و کارگشایان دادگستری مصوب ۱۳۵۵/۱۰/۲۹ گردید و چگونگی اجرای آن به تصویب آئین نامه اجرائی توسط کمیسیون مشترک مجلسین محول شد. در ضمن دارائی و تعهدات صندوق تعاون وکلا به این صندوق منتقل و صندوق تعاون منحل شد.
• بیست سال انتظار
اساسنامه صندوق حمایت وکلا هم در تاریخ ۱۳۵۷/۳/۹ به تصویب شورایعالی تأمین اجتماعی رسید، اما بعلت معوق ماندن تصویب آئین نامه اجرائی، صندوق حمایت نتوانست شروع بکار کند. با تصویب قانون اصلاح ماده (٨) قانون تشکیل صندوق حمایت وکلا و کارگشایان دادگستری مصوب ۱۳۷۵/۸/۲۳ تهیه آئین نامه اجرائی به وزارت دادگستری و تصویب آن به هیئت وزیران محول شد و به این ترتیب امکان تنظیم و تصویب آئین نامه پس از قریب بیست سال فراهم شد.
آئین نامه اجرائی در ۱۳۷۶/۱/۱۷ تقدیم هیات وزیران شد که دو سال بعد در تاریخ ۱۳۷۷/۱۲/۵ به تصویب هیات وزیران رسید و امکان شروع فعالیت صندوق حمایت وکلا از آغاز سال ١٣٧٨ فراهم شد.
*آیین نامه اجرایی ماده ۸ قانون تشکیل صندوق وکلا مصوب ۱۳۷۷/۱۲/۵ را از اینجا بخوانید
با شروع فعالیت صندوق حمایت، لزوم انجام پاره ای اصلاحات در اساسنامه مصوب ۱۳۵۷/۳/۹ مشخص شد و برای ایجاد سهولت و تسریع در گردش کار صندوق، اصلاحات بعمل آمد.
*اصلاح آیین نامه اجرایی ماده ۸ قانون تشکیل صندوق حمایت مصوب ۱۳۸۷/۱۱/۲۷ را از اینجا بخوانید
بنا بر آنچه گذشت انحلال صندوق تعاون و تأسیس صندوق حمایت وکلا و شروع بکار و فعالیت این صندوق سالها به درازا کشید.
• کش و قوس ادغام با سایر صندوقها
از آنجائیکه دولت و سایر اقشار در صندوق حمایت وکلا مشارکت و سهمی ندارند، ادغام آن با سایر صندوقهای بازنشستگی نه تنها منطقی به نظر نمی رسد، بلکه باید گفت بعلت پاره ای تفاوتها بین مقررات صندوقهای موجود با مقررات صندوق حمایت وکلا، اگر ادغام عملی هم باشد، مشکلات بسیاری در پی دارد.
نخست باید به تفاوت نرخ حق بیمه توجه کرد که نرخ حق بیمه صندوق حمایت کمترین نرخ است، مجموع سهم بیمه شده و کانون وکلا (١٢%) می باشد. در حالیکه کمترین نرخ سایر صندوق ها (٢١%) است، اما علت تفاوت نرخ و اینکه صندوق حمایت وکلا می تواند با همین کمترین نرخ به خدمت ادامه دهد در آنست که بعلت وضعیت خاص اشتغال بکار وکلا، بازنشستگی ایشان اجباری نیست، اختیار درخواست بازنشستگی با شخص بیمه شده می باشد که پس از تکمیل سابقه پرداخت حق بیمه می تواند پرداخت آن را متوقف کرده و بکار خود ادامه دهد، پس از آن هر زمان که مایل بود دست از کار بکشد حق دارد درخواست استفاده از مستمری بازنشستگی را بنماید، این امتیازی خاص برای بیمه شده و صندوق حمایت است که در مقررات سایر صندوقها بعلت تفاوت وضعیت شغلی در نظر گرفته نشده زیرا این اقدام در آن صندوقها عملی و امکان پذیر نیست.
• سیر تحول صندوق
با توجه به اینکه در زمان تهیه پیش نویس آئین نامه اجرائی ماده (٨) قانون تشکیل صندوق حمایت وکلا و کارگشایان دادگستری، اطلاعات و آمار دقیقی از عده وکلا و روند تغییرات آن در دست نبود، از طرفی با توجه به تجارب ناموفق مقررات تعاون وکلا، در مورد توانائی پرداخت حق بیمه توسط بیمه شده و کانونها و میزان استقبال از مقررات بازنشستگی نظرات متفاوتی مطرح می شد، ناگزیر با احتیاط بسیار پیش نویس آئین نامه اجرائی تدوین شد، با این نگرش مواد (٢) و (٢١) آئین نامه بشرح آتی به تصوب رسید.
ماده ٢- درآمد ماخذ محاسبه حق بیمه موضوع این آئین نامه مبلغ ۴٠٠.٠٠٠ ریال در ماه به عنوان پایه برای سال اول اشتغال به وکالت پایه یک خواهد بود که به ازاء هر سال اشتغال به وکالت ده درصد مبلغ پایه به عنوان اضافه سالانه به مبلغ مذکور اضافه می شود.
تبصره- این ماده هم ماخذ محاسبه حق بیمه وکلای پایه ٢ را هشتاد درصد و وکلای پایه ٣ و کارگشایان را هفتاد درصد وکلای پایه یک تعیین کرد ؛
ماده (٢١)- مستمریهای موضوع این آئین نامه هر سه سال یکبار با توجه به تغییرات شاخص هزینه زندگی بر اساس پیشنهاد کانون وکلا، تایید وزارت دادگستری و تصویب هیأت دولت اصلاح می شود.»
• خیز صندوق به سوی اصلاح
باین ترتیب حداکثر مبلغ مستمری ماهانه ١.٢٣٢.٠٠٠ ریال بود، برای وکیل پایه یک با سی سال سابقه پرداخت حق بیمه، اگر چه این مبلغ متناسب با میزان و ماخذ پرداخت حق بیمه بود اما رضایت بخش نبود و موجب ایراد و گلایه عموم بیمه شدگان گردید.
تغییر درآمد ماخذ محاسبه حق بیمه در نتیجه افزایش مبلغ مستمری مستلزم اصلاح ماده (٢) آئین نامه و تصویب آن توسط هیئت محترم وزیران بود. انجام این مهم هم به جمع آوری آمار، اطلاعات و بررسی آنها و ارائه راهکارهای معقول و منطقی نیاز داشت، که مورد توجه خاص هیئت مدیره صندوق قرار گرفت.
اولین هیئت مدیره صندوق در آبان ماه سال ١٣٨٠ پیشنهاد اصلاح ماده (٢) و (٢١) آئین نامه اجرائی ماده (٨) قانون را تهیه و از طریق مراجع مربوطه جهت تصویب هیئت محترم وزیران ارسال نمود و تا تیر ماه سال ١٣٨٣ (پایان دوره دوم اداره امور صندوق) موضوع را پیگیری کرد، خوشبختانه در ۱۳۸۴/۵/۵ ماده (٢١) آئین نامه اجرائی اصلاح گردید و مقرر شد، مستمریها بجای هر سه سال یکبار هر سال افزایش داه شود. همچنین مستمریهائیکه تا پایان سال ١٣٨٠ قابل پرداخت بوده است از تاریخ ۱۳۸۱/۱/۱ به میزان بیست و پنج درصد (٢۵%) افزایش داده شود.
ماده (٢) آئین نامه در ۱۳۸۴/۵/۱۱ بشرح ذیل تغییر یافت : درآمد ماخذ محاسبه حق بیمه موضوع این آئین نامه به عنوان پایه برای سال اول اشتغال به وکالت وکلای پایه دو و سه و کارگشایان (١) برابر و برای وکلای پایه یک (٢/١) برابر حداقل حقوق مبنای قانون نظام هماهنگ پرداخت کارکنان دولت در هر سال خواهد بود که بازای هر سال اشتغال به وکالت ده درصد (١٠%) مبلغ پایه به هر گروه به عنوان اضافه سالانه به مبلغ پایه آن گروه اضافه می شود.
• بحران مالی
هر چند اصلاح و تصویب موارد مذکور تغییرات قابل ملاحظه ای را در مبلغ مستمری بوجود آورد، اما با مقایسه نحوه محاسبه مستمریهای صندوق با طرز محاسبه مطابق مقررات سایر نظام های بازنشستگی و برقراری مستمری بخصوص با مقررات قانون تأمین اجتماعی تفاوتهای قابل ملاحظه ای داشت.
مع الوصف از برخی گزارشها و اظهارات طی سال ١٣٨٩ چنین برداشت شده بود، که اگر عده مستمری بگیران با حداکثر مستمری آن زمان (بین هفت تا هشت میلیون ریال) بطور قابل ملاحظه افزایش یابد، صندوق دچار بحران مالی خواهد شد و بهتر است با صندوق تأمین اجتماعی ادغام شود.
اما بررسی سوابق، آمار و اطلاعات موجود نشان داد این اظهارات و برداشت ها مبنای صحیحی ندارد، بلکه ضروری است برخی از مواد آئین نامه اجرائی ماده (٨) اصلاح شود و صندوق در جهت افزایش معقول و منطقی انواع مستمریها گام بردارد.
مردادماه ۱۴۰۰ آیین نامه اجرایی ماده ۸ قانون تشکیل صندوق حمایت وکلا مجددا در هیات وزیران اصلاح و مجوز سرمایه گذاری تا حداکثر ۴۰ درصد درآمد خالص سالانه با مصوبه مجمع عمومی داده شد.
*برای دریافت متن کامل آخرین اصلاحیه ماده ۸ اینجا کلیک کنید
برابر مقررات ماده ۱۰ اساسنامه صندوق حمایت اداره این نهاد بر عهده هیات مدیره‌ای مرکب از سه نفر عضو اصلی دو نفر عضو علی البدل میباشد که برای مدت ۳سال توسط مجمع عمومی و از بین وکلای دادگستری مقیم مرکز انتخاب میشوند. با نزدیک شدن به اتمام مدت مدیریتی هیات مدیره دوره هشتم، انتخابات هیات مدیره دوره نهم و جدید این صندوق در تاریخ ۲۹ تیرماه برگزار میشود.
تا جایی که اخبار واصله از منابع موثق حکایت دارد تا یوم جاری(۲۲ تیر) تعداد کاندیداهای داوطلبین حضور در این انتخابات به حد نصاب قانونی نرسیده و باید تا مشخص شدن ترکیب هیات مدیره جدید صندوق تا ۲۹ تیر منتظر بمانیم.
• اسامی روسای هیات مدیره ادوار صندوق
دوره اول ۱۳۷۷-۱۳۸۰ : بیژن صدیق
دوره دوم ۱۳۸۰-۱۳۸۳ : بیژن صدیق
دوره سوم ۱۳۸۳-۱۳۸۶ : محمدرضا افشارپور
دوره چهارم ۱۳۸۶-۱۳۸۹ : گیتی رنجبران
دوره پنجم ۱۳۸۹-۱۳۹۳ : بیژن صدیق
دوره ششم ۱۳۹۳-۱۳۹۶ : بیژن صدیق
دوره هفتم ۱۳۹۶-۱۳۹۹ : سنجر فخری
دوره هشتم ۱۳۹۹-۱۴۰۲ : سنجر فخری
