حامد آریانفر*
یکی از تفریحات سالم که مورد تاکید پیامبر اسلام نیز می باشد شنا کردن و تفریحات آبی است ، نام تفریحات آبی با نجات غریق عجین شده است و هر وقت که به یک مکان آبی اعم از استخر یا دریا مراجعه می کنیم، فردی زرد و قرمز پوش به عنوان منجی غریق در آن محل مشاهده می شود که مشغول انجام وظیفه حفظ و حراست از جان مردم است.
نجات غریق مطابق تعریف ارائه شده در ماده ۱ مجموعه ای است « آیین نامه اجرایی فدراسیون نجات غریق از اصول و فنون و مقرراتی که بر اساس آن برای تامین سلامتی و ایمنی مراجعان و استفاده کنندگان از اماکن شنا و ورزشهای آبی، نسبت به پیش بینی، پیشگیری، تجهیز، امداد، حیات بخشی و خدمات کمک رسانی به مصدومان و مجروحان حوادث احتمالی اقدام می گردد.
مشخص و مبرهن است که مقررات و اصول در مجموع این تعریف برای حفظ و ایمن نگاه داشتن اماکن آبی از آسیبها و حوادث است و این ایمن نگاه داشتن تنها به منجی غریق باز نمی گردد.
آموزش و توانمند سازی و جامعه پذیری و کسب مهارت های رفتاری لازم برای زندگی سالم در جامعه، از اقدامات مؤثر در پیشگیری از وقوع حوادث و شیوع آسیب های اجتماعی است.
به طریق اولی اگر هر نهادی در جایگاه خود اقدام به آموزش مناسب برای مجموعه های هدف خود نماید تردیدی بر انجام امور به درستی باقی نمی ماند.
در بند ج فصل اول آیین نامه حفاظتی استخرها و اماکن آبی، فدراسیون نجات غریق را موسسه ای عمومی و غیر دولتی و دارای شخصیت حقوقی که بر اساس مشی و اصول نجات غریق و غواصی و مراعات شئون اسلامی و مقتضیات ملی و به عنوان بالاترین مرجع ذیصلاح در رشته نجات غریق ، غواصی و ورزش در آب تشکیل و در چهارچوب اساسنامه به تربیت منجیان غریق و نظارت فنی و کارشناسی بر محل ها شنا به ترتیب فصل دوم ماده ۱ این آیین نامه می پردازد دانسته است.
در تعریف ماده ۱ آیین نامه اجرایی وظیفه نجات غریق را ایمنی استفاده کنندگان به صورت مطلق دانسته است و جالب اینکه آیین نامه حفاظتی وظیفه فدراسیون را محدود به تربیت منجیان غریق و نظارت بر اماکن ابی دانسته که به نظر تحدید این مسئولیت با تعریف ارائه شده در ماده ۱ آیین نامه اجرایی همخوانی ندارد.
در حفاظت از جان مردم ما باید یک شکل چهار ضلعی در نظر داشته باشیم که ضلع اول مربوط به استفاده کنندگان، ضلع دوم مربوط به مدیران، ضلع سوم مربوط به اماکن آبی و ضلع چهارم مربوط به منجیان است.
زمانی که بحث از آموزش در نجات غریق می شود نمی توان فقط به سه ضلع توجه داشت، یعنی نباید تنها به اماکن آبی، منجیان و مدیران پرداخت. بلکه باید به ضلع چهارم آن که آموزش به مردم نیز است پرداخته شود.
بحث ایمنی در اماکن آبی ولو به صورت محدود مواد ۶۱ و ۶۲ آیین نامه نجات غریق در مورد استخرها و در مورد دریا، در ضوابط احداث طرح های سالم سازی به آن اشاره شده است و بحث آموزش به مدیران اماکن آبی نیز در ۴۷ الی ۵۰ آیین نامه اخیر الاشاره به آن پرداخته شده است.
به این موضوع باید مواد زیادی از آیین نامه پیرامون آموزش منجیان غریق و مدرسین را نیز اضافه کرد از رکورد شنای مشخص تا آمادگی بدنی خاص و…..جزیی از آن است. لیکن در این دایره صحبتی از آموزش به مردم یا به عبارت روشن تر آموزش همگانی مشاهده نمی شود در بند دوم اصل سوم قانون اساسی دولت را مکلف کرده که برای نیل به اهداف قانون اساسی در بالا بردن سطح آگاهی های عمومی در همه زمینه ها با استفاده صحیح از مطبوعات و رسانه ها ی گروهی و وسایل دیگر اقدام شود. آموزش را برای مردم لازم دانسته و دکترین شرط پویایی جامعه را آموزش می دانند. آموزش برای مردم در یک تابلوی نصب شده در خلاصه نمی شود، آموزش خود دارای شیوه هایی منطقی » با منجیان همکاری کنید « دیوار یا تذکر لسانی است که اساتید تعلیم تربیت باید در این رابطه قلم فرسایی کنند.
به نظر می رسد آموزش در نجات غریق به شیوه نا هماهنگ تمام بار را بر روی دوش منجیان و مدرسین این رشته گذاشته است و از در گیر کردن سایر اضلاع این موضوع تاکنون خودداری شده است.
در حوادثی که در اماکن آبی رخ می دهد همگی به دنبال نقش تقصیر برای منجی غریق و مدیر اماکن آبی هستند و نقش خود غریق و آموزشی که از طریق جامعه باید به وی داده شود که باید با ابتدایی ترین موضوعات آشنایی داشته باشد مغفول مانده است، مراعات زمان تفریح آبی بعد از غذا خوردن یا نیمه شب – نباید به اماکن آبی رفت مراعات توجه به هشدارهای منصوب در دیوارها، شیرجه نزدن، در محل عمیق شنا – نکردن ،تنها شنا نکردن و… این امر محقق نمی گردد به جز با تغییر نگرش در بحث نجات غریق، پیشگیری در نجات غریق یکی از وظایف و اهداف آن است و لیکن این پیشگیری آیا فقط با تربیت منجیان زبده غریق تامین می گردد؟ آیا اگر بهترین امکانات را در اختیار منجیان قرار دهیم دیگر غریقی نخواهیم داشت؟
به نظر می رسد این سوالات را نمی توان با قاطعیت جواب داد ولیکن نویسنده یقین دارد که آموزش همگانی آنهم با کمک گرفتن از جامعه شناسان و روانشناسان می تواند سطح فرهنگ عمومی در استفاده از اماکن آبی را افزایش دهد. با بررسی اجمالی در کتب درسی مشاهده می شود که تاکنون هیچ درس یا مطلبی پیرامون آموزش همگانی به مردم از طریق آموزش و پرورش صورت نپذیرفته است. در مثال های بچه ها راننده ای به نام داوود خطر است که مقررات رانندگی را رعایت نمی کند و این عدم رعایت مقررات با خودروی پیکان قدیمی به عنوان ناهنجاری در اذهان باقی مانده است. در حوزه نجات غریق چنین آموزش هایی مشاهده نمی شود چراکه آموزش همگانی در آیین نامه های مربوطه چنین چالشی را ندیده است. آموزش نجات غریق صرفا آموزش مهارت های نجات غریق نیست بلکه آموزش های همگانی و بستر سازی در جهت آموزش عامه مردم نیز در این راستا قرار می گیرد.
*وکیل پایه یک دادگستری، دکترای حقوق کیفری و جرم شناسی مدرس دانشگاه
منبع: دیارمیرزا
