دکتر حسن وکیلیان عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی به بهانه انتشار اثر “قانونگذاری خوب” نوشت : دانشمندانی که آثار قابل اعتنایی درباره ماهیت قانونگذاری پدید آورده اند وضع قانون از طریق پارلمان را “ذاتا” عملی سیاسی می دانند اما آن را “صرفا” عمل سیاسی نمی دانند. یعنی حاصل عمل تقنینی را فقط مناسبات سیاسی و اراده سیاستمداران تعیین نمی کند. قانونگذاری اگر صرفا کشف و اعلام اراده حاکم بود، کار چندان دشواری نبود. اما این عمل سیاسی در مرکز چند راهی معارف و مهارت هایی قرار دارد که توجه به آنها و استمداد از آنها می تواند کیفیت قانونگذاری را ارتقاء بخشد و آن را به ابزار مناسبی برای مدیریت امر عمومی و اجتماعی تبدیل کند. به این ترتیب قانون خوب محصول تلفیق خصایصی مانند حقانیت دموکراتیک، کارآمدی محتوای سیاستی، بلاغت زبانی و تناسب ساختاری قانون در خلال فرایند وضع قانون است. بی اعتنایی به این جوانب پیچیده قانون و یا توجه جدی به آنهاست که مرز میان قانونگذاری بد و قانونگذاری خوب را مشخص می کند. کشورهای پیشرو دنیا مدتهاست با استمداد از علوم و دانش هایی نظیر، مطالعات قانونگذاری، حقوق، علوم سیاسی، اقتصاد، آمار، مدیریت، زبان‌شناسی و حسب مورد علوم مختلف تجربی، به غنای تصمیم ها و انتخاب های سیاسی و سیاستی در پارلمان و دولت افزوده اند و آن را وسیله پیشرفت، به زیستی و زندگی جمعی خوب قرار داده اند. برگزاری انتخابات آزاد و سالم و انتخاب کسانی که نمایندگان واقعی مردم باشند تازه آغاز کار است و باید قواعد، آیین ها، رویه ها، شرایط و لوازمی در کار شود که بازی سیاسی در پارلمان و دولت و خروجی آن، منافع نمایندگان، جریان ها و احزاب حامی آنها را با منافع عمومی و ملی در یک راستا قرار دهد.
این قواعد، رویه ها، آیین ها، لوازم و شرایط در مجموع تشکیل دهنده چیزی است که می توان آن را ذیل مفهوم ” قانونگذاری خوب” صورت‌بندی کرد. اما به نظر نگارنده نوع دیگری از قانونگذاری هم وجود دارد که نه تنها شرایط حداقلی شکل گیری خود ایده قانونگذاری را ندارد و نه تنها از این قواعد، آیین ها و رویه ها و شرایط و لوازم بی اطلاع است بلکه به طور اسف باری بر این نادانی و ناآگاهی تجاهر و تفاخر می کند. وقتی در مقابل ایرادات متعدد و پیش پا افتاده یک طرح معروف آن هم فقط در بخش زبانی، طراحان به جای ابراز اعتذار و شرمندگی، ایرادات را بی اهمیت می خوانند و به محتوای پر مغز! آن در مقابل زبان الکن و شکل بی قواره آن استناد می کنند معلوم است که کار از اساس عیب کرده است.
وقتی قانونی مصوب میشود که با بدیهیات علم پزشکی و بالاتر از آن با اخلاق یک انسان عادی و متعارف و حتی مادون متعارف در تضاد است باید نگران بود. وقتی برخی مصوبات نمایشی پارلمان در حالی به جنگ قواعد پولادین بازار می روند که شکست آنها از پیش معلوم و محتوم است و وقتی از ابزار قانون که باید فصل الخطاب همه منازعات و اختلافات باشد در جهت اختلاف افکنی، خلق منازعه، دردسر و نفرت پراکنی استفاده میشود نمی توان و نباید وعده های پوچ رفاه و آسایش را باور کرد. زینهار که اساس زندگی اجتماعی در خطر است. وقتی با وضع یک قانون نسنجیده دشتهای آباد به کویری بی آب و مزارع سرسبز به زمین هایی سوخته و بی حاصل بدل میشود و به رغم همه گزارش ها و ارزیابی ها همچنان بر خطاهای گذشته پافشاری میشود این قانونگذاری دیگر قانونگذاری بد نیست، قانونگذاری زشت است.
همه ما با این قبیل سیاستگذاری ها و قانونگذاری ها آشناییم چون با تمام وجود و با تک تک سلول‌های خود، نتایج آن را دیده و طعم آن را چشیده‌ایم. گواهی بخواهید، همین ابر سیاه اسیدی بویناک بالای سر ما در این روزها. انسانها به کنار، حالا به جایی رسیده ایم که این زمین، این هوا، این آب و این خاک دیگر تاب این بدکاری های قانونی را ندارند. باید پرسید به نام قانون چه می کنید و به اسم قانونگذاری چه داغی بر دل این خاک می گذارید؟ چرا از چنین ابزار و امکان مغتنم و موثری چنین سلاح مخرب و خطرناکی ساخته اید؟
معتقدم در مقابل این زشتکاری نباید فقط نظاره گر بود. ما اگر خود را مردمانی می دانیم که سزاوار این زشتکاری نیستیم، نباید سکوتی پیشه کنیم که همیشه به نامردی و ناروا علامت رضا شمرده شده است. هر کس در حد توان از دانش و داشته و توش و توان خود استفاده کند و این زشتی را سرزنش و نکوهش کند. آنچه به پیوست این یادداشت تقدیم میشود قدم کوچکی است در همین راستا. غرض از این پژوهش معرفی قانونگذاری خوب، سنجیده و خردمندانه است.
این کار مقدماتی و در حال تداوم و تکمیل که با حمایت اتاق بازرگانی ایران تهیه شده است به این امید به علاقمندان تقدیم می شود که نویسنده را از راهنمایی و تذکر کاستی ها بی بهره نگذارند.
