نویسندگان : مهرنوش ابوذری – استادیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران
محمدرضا برزگر – دانشجوی دکتری حقوق کیفری وجرم‌شناسی دانشگاه تهران
زهرا نادری – دانشجوی دکتری حقوق جزا و جرمشناسی دانشگاه تهران
منتشره در دوفصلنامه حقوق فناوری‌های نوین دانشگاه علم و فرهنگ
دوره ۴، شماره ۸ – پاییز و زمستان مهر ۱۴۰۲
چکیده: یکی از چالش‌برانگیزترین حوزه‌های نوظهور، بحث واگذاری اختیار کشتن انسان با هوش مصنوعی در شرایط جنگی است که به مباحث حقوقی متعددی می‌انجامد.
این نخستین‌بار است که دانش حقوق با پدیده‌ای مواجه می‌شود که هرچند ساختۀ دست بشر است، اما برعکس تمامی پیشرفت‌های علمی ـ صنعتی تحقق‌یافته در طول تاریخ، در تفکر و تصمیم‌گیری مستقل از بشر است و ممکن است پس از طی مراحلی حتی سازنده و خالق سیستم نیز قادر به درک چگونگی عملکرد یا مهار آن نباشد.
ازاین‌رو، نوشتۀ حاضر، به این بحث می‌پردازد که در شرایطی که اسلحۀ هوش مصنوعی منجر به قتل غیرنظامیان و جنایت جنگی شده، دیوان کیفری بین‌المللی برای اعمال مسئولیت کیفری مستقیم و همچنین دکترین مسئولیت فرمانده با چه مسائلی مواجه است و برای تفوق بر این مشکلات، چه اقداماتی باید انجام شود.
پژوهش حاضر، به روش اسنادی و با رویکردی توصیفی ـ تحلیلی پیش رفته و به این نتیجه رسیده است که با توجه به ظهور مفهومی به نام شکاف در مسئولیت، که ناشی از ذات منحصربه‌فرد هوش مصنوعی است، مقررات فعلی اساسنامه درخصوص آن نارسایی دارد و جامعۀ بین‌المللی باید برای تطبیق با شرایط جدید، سازندگان را ملزم به ارائۀ شفافیت حداکثری کند؛ همچنین تولید برخی از انواع هوش مصنوعی را ممنوع کند؛ و درنهایت دربارۀ کشتار احتمالی ناشی از به‌کارگیری سلاح هوش مصنوعی با قابلیت خودبهبودی پس از تولید، اساسنامۀ دیوان را اصلاح کند و صراحتاً و انحصاراً قواعد مسئولیت کیفری را طوری مشخص کند که وجود سلاح هوش مصنوعی منجر به بی‌کیفرمانی نشود.
