به گزارش روابط عمومی کانون وکلای دادگستری گیلان، ویژه‌برنامه نکوداشت یاد و خاطره حقوقدان، پژوهشگر، مجتهد دکتر محمدجعفر جعفری لنگرودی و نیز گرامیداشت روز حکیم عمر خیام روز پنجشنبه مورخ ۲۸ اردیبهشت ۱۴۰۲ در سالن همایش کانون وکلای دادگستری گیلان برگزار شد.
در این نشست که با حضور دکتر اسلامی پناه و تنی چند از اساتید دانشگاه گیلان و مهمانان دیگر برگزار شد، مجری برنامه سرکار خانم وکیل لیلا چلکدانی ضمن عرض خیرمقدم و خوش‌آمدگویی به مهمانان و مدعوین، از ریاست کانون برای ایراد سخنرانی‌شان دعوت به عمل آوردند.
آقای علیرضا امانی رییس محترم کانون وکلای دادگستری گیلان، ضمن خیرمقدم به مهمانان گرامی، به دو جنبه از شخصیت علامه لنگرودی اشاره داشتند که حائز اهمیت است: نخست اعتبار حقوقدان بودن و دیگر گیلانی بودن. آقای امانی ابراز داشتند: «فیلسوف، مجتهد، فقیه جامع‌الشرایط و حقوقدان بودن علامه لنگرودی بر سایر وجوه دیگر علمی‌شان ارجح بوده است. گویی همزمانی ایشان با مرحوم کاتوزیان و عدم حضور در کشور، باعث شد که کمی مورد اجحاف قرار گرفته و آنطور که باید مورد توجه قرار نگیرند.»
آقای امانی در قسمت دوم صحبت‌هایشان به حکیم عمر خیام و تشابه میان مرحوم لنگرودی و خیام اشاره داشتند؛ «اینکه خیام منجم، ریاضیدان، فیلسوف و شاعر در تمام زمینه‌ها چیره‌دست بود و تبحر داشت اما شاعر بودن خیام برای ما غالب و پررنگ‌تر از سایر وجوهش بوده است، هم‌چون مرحوم لنگرودی که آن وجه حقوقی‌شان برایمان مشهودتر است. آنچه از شعر خیام حاصل می‌شود اعتقاد به وحدانیت و معاد بوده و این اعتقاد حاصل می‌شود که وقت را برایت مغتنم شمرد.»
ایشان در انتها با خواندن یک رباعی از خیام، سخنان خود را خاتمه دادند:
قومی متفکرند اندر ره دین / قومی به گمان فتاده در راه یقین
می‌ترسم از آنکه بانگ آید روزی / کای بی‌خبران راه نه آن است و نه این
پس از سخنرانی جناب آقای امانی، مهمان نخست برنامه حقوقدان و استاد دانشگاه تهران و نماینده سابق مجلس شورای اسلامی و از دانش‌آموختگان محضر استاد لنگرودی، دکتر علی اسلامی‌پناه بودند. ایشان ضمن سلام و تشکر از کانون وکلا و هیأت‌مدیره کانون وکلای دادگستری گیلان و مردم گیلان و دوستداران فکر و اندیشه، ابراز داشتند که سرتاسر جهان، حکیم عمر خیام را می‌شناسند و به نشستی در سال ۱۹۹۹ میلادی در استراسبورگ فرانسه اشاره کردند که توسط ایرانیان برای پاسداشت خیام برگزار شده بود. در آن نشست بزرگترین ادیبان فرانسوی و جهان حضور داشتند و خیام را به عنوان یک فیلسوف و فیزیکدان می‌شناختند و راجع به افکارش بحث می‌کردند. بنابراین خیام جایش را در جهان باز کرده که این، منوط به فکر بزرگش بوده است. ما هنوز خیام را نشناخته‌ایم.
دکتر اسلامی پناه در ادامه خاطرنشان کردند: «حسرت من به خاطر دو حقوقدان بزرگ این کشور است: مرحوم دکتر کاتوزیان و دکتر محمدجعفر جعفری لنگرودی که هر یک قریب به هشتاد نود سال در این حوزه حرف زدند. متأسفانه خارج از این مرز، در کشورهایی چون پاکستان، افغانستان، امارات، مصر و لیبی و جهان اسلام اینها را نمی‌شناسند و گویی بزرگان ما شناخته نمی‌شوند. ای کاش این بزرگان، پنجاه صفحه افکارشان را پیاده و مقاله‌ای به زبان انگلیسی در تبیین خود و افکار خود منتشر می‌کردند. تلاش ما برای شناساندن ابعاد شخصیتی و فکری مرحوم لنگرودی کجاست؟ایشان قریب به یک قرن با حقوق ایران سر و کار داشت. سال ۶۳ برای یک فرصت مطالعاتی به انگلستان رفت و دیگر بازنگشت. دکتر لنگرودی قریب به هشتاد کتاب و هشتاد مقاله نوشته‌اند که چهل تا از آنها مربوط به بعد از بازنشستگی ایشان است.»
دکتر اسلامی پناه در فراز دیگری از سخنان خود درباره علامه لنگرودی به وجوه مختلف علمی ایشان اشاره کرده و ابراز داشتند: «مرحوم لنگرودی، در چهار عرصه فعالیت کردند: نخست قاضی بود، سپس معاون سازمان ثبت و اسناد و املاک کشور شدند، بعد استاد دانشگاه تهران و بعد پژوهشگر بسیار موفق. ابعاد زیادی داشتند و تقریبا در هر چهار عرصه هم موفق بودند. ایشان دارای ابعاد بسیار وسیع و گسترده بودند و حقوق، فقه، منطق، کلام، فلسفه و زبان می‌دانستند. زبان عربی را مثل فارسی می‌فهمیدند و به زبان‌های فرانسه و انگلیسی اشراف داشتند.. دکتر لنگرودی در حقوق خصوصی،در حقوق مدنی و در آیین دادرسی وقتی حرف می زدند، سرآمد بودند و در هر یک از این حوزه‌ها کتاب نوشت. در حقوق ثبت، اولین کتاب را به نام «آرای شورای عالی ثبت» ایشان نوشتند چرا که معاون سازمان ثبت بود؛ کتابی که بزرگترین کمک به حقوق عمومی است.
ایشان فلسفه حقوق را بسیار خوب می‌فهمید و اخیرا کتابی پنج جلدی به نام رنسانس فلسفه از ایشان منتشر شده که در آن، پنجه در پنجه ملاصدرا انداخته است. دکتر لنگرودی اولین کسی است که در ایران کار دانشنامه‌نویسی و دایره‌المعارف‌نویسی را آغاز کرد که بارزترینشان می‌توان به کتابی به نام ترمینولوژی حقوق اشاره کرد که در سال ۱۳۴۶ منتشر و صدها بار تجدیدچاپ شده است. دایره‌المعارف حقوق مدنی و تجارت ایشان گویی سرآمد دایره المعارفهای ایران بوده و می‌توان گفت بزرگترین افکار و تحلیل‌های حقوقی در این دایره‌المعارف آمده است.
برشی به ادوار تحصیلی مرحوم لنگرودی نیز فراز دیگری از سخنان دکتر اسلامی پناه بود: «دکتر لنگرودی پس از تولد در لنگرود، بعد از چند سال به قم، بعد به اصفهان، بعد به مشهد و در حوزه‌های علمیه مشهد تا درجه اجتهاد رفت و سال‌های ۱۳۳۰ و ۱۳۳۱ به دانشگاه تهران آمد. در سال ۱۳۳۴ لیسانس گرفت و در سال ۱۳۳۹ از رساله دکترای خود دفاع کرد. بعد از آن به فاصله یکی دو سال از دادگستری به دانشگاه تهران آمد. کتاب «مقدمه علم حقوق» را اولین بار ایشان چاپ کرد. ما تا زمان مشروطه، در ایران حقوقدان نداشتیم. کار ما با فقه انجام می‌شد و فقیه داشتیم که فتوا می‌دادند. وقتی مشروطه شد، آن نسل اول و دوم هم به معنای واقعی کلمه، حقوقدان نبودند. یک عده قضات و یک عده فقیه بودند. کسی که برای اولین بار در عرصه حقوق، رییس دانشکده حقوق شد مرحوم محمدعلی فروغی بود. بعد مدرسه‌ای بود به نام مدرسه عالی حقوق و مدرسه دیگری هم به نام مدرسه عالی علوم سیاسی داشتیم که این دو با هم ادغام شده و در سال ۱۳۱۹، دانشکده حقوق و علوم سیاسی تأسیس شد. آقای لنگرودی از سال ۱۳۴۱ به بعد دیگر شروع کرد به نوشتن و تألیفات ایشان تا پایان عمر ادامه داشت. ایشان به معنای واقعی کلمه مجتهد بود، عقابی که هر جایی سکنا نمی‌گزید و قله‌های بلند را می‌دید. او را می‌توان با ابومحمد غزالی قیاس کرد.»
پس از پایان سخنرانی ایشان، گروه موسیقی با نوازندگی کمانچه توسط آقای امیر مسرور و آقای باربد مسرور نوازنده عود، برای اجرای قسمت نخست برنامه خود با همراهی وکیل مسعود شالچیان به اجرای قطعاتی پرداختند.
پس از اجرای قطعاتی پرشور توسط گروه موسیقی، کلیپی از دکلمه و آوازهای گوناگون از اشعار خیام با تدوین وکیل سید احسان بدرخواهان پخش شد.
در ادامه، مجری برنامه ضمن اعلام ۲۸ اردیبهشت بعنوان روز بزرگداشت خیام، از سخنران بعدی، دکتر علی تسلیمی استاد ادبیات دانشگاه گیلان برای ایراد سخنرانی در باب خیام دعوت به عمل آوردند. دکتر تسلیمی در خصوص گفتمان متفاوتی از خیام سخنانی را مطرح کردند. ایشان ابراز داشتند: «کارپدیئن یعنی دم را غنیمت شمردن. این را خیام می‌گوید که: تو زر نئی ای غافل نادان که تو را / در خاک نهند و باز بیرون آرند. گفتمان خیام با گفتمان دینی و عرفانی مخالف و متغایر است. گفته شد: قومی متفکرند اندر ره دین: یعنی گفتمان دینی. قومی به گمان فتاده در راه یقین: این گفتمان عرفانی. می‌ترسم از آنکه بانگ آید روزی / کای بی‌خردان (بی‌خبران) راه نه آن است و نه این. کلمه بی‌خرد را خیام بارها و بارها از آنها شنیده، و نیز کلمه غافل، نادان هم همینطور. او آنها را نقیضه می‌کند. این دم غنیمت شمردن خیام با ابن‌الوقت بودن مولوی تفاوت‌هایی دارد. خیام می‌گوید که ما آینده و گذشته نداریم، از این رو به حال و به این زمان فکر کنیم. خیام لذت مادی داشت، همین شراب و باده و مطرب بوده، اینها اصلا نماد نیست. نماد فقط در عرفان است. اینها عین مادیت است. در خیام همه چیز معنای زمان دارد. فقط مرگ نیست که به معنای پایان زمان است. فقط نوروز نیست که معنای زمان دارد. هرچه در نزد عرفا معنای زمان ندارد، در اینجا به معنای زمان است.
دکتر تسلیمی در فراز دیگری از سخنان خود، به تعبیر خاک در نزد خیام اشاره نموده و افزودند: «خاک از منظر خیام معنای زمان است. در نزد مولوی، خاک تعبیر دیگری دارد و نظر او پست است. خاک یعنی فروتنی، بی چیزی و اصلا بی‌ارزشی. در صورتی که خیام می‌گوید جای ما همین خاک است. در واقع شتاب کن تا خاک نشدی. یعنی همین روز تا زمانی که برخاک هستی و زیرخاک نرفتی. بشتاب. بنابراین تمام عناصر شعر خیام در مورد زمان زودگذر است، و باید از این زمان و اکنون تا خاک نشده استفاده کنیم. گفتمان خیام در مورد زمان این است که زمان، اینجا به پایان می‌رسد. چو رفتی، رفتی. خیام خیلی حرف‌ها زده که ما فکر می‌کنیم در گفتمان عرفانی است، در حالی که آنها نقیضه هستند.»
پس از سخنرانی دکتر تسلیمی، در ادامه و در بخش شعرخوانی، وکیل خانم مریم ندایی، وکیل آقای علیرضا سحرخیز فومنی، وکیل خانم مژده هادی‌نژاد و در انتها وکیل آقای حسین اکبری با همراهی گروه موسیقی به خواندن اشعار خود پرداختند و حال و هوای پرشوری در حاضرین به راه انداختند.
پایان بخش این مراسم اهدای تابلوهای رشتی‌دوزی به مدعوین معزز به رسم یادگار و قدردانی از حضور ایشان از ناحیه هیات مدیره کانون بود.
-
- برگزاری ویژه برنامه نکوداشت علامه محمدجعفر جعفری لنگرودی و گرامیداشت روز حکیم عمر خیام
